Use este identificador para citar ou linkar para este item: http://ri.ufmt.br/handle/1/6467
Tipo documento: Tese
Título: Práticas culturais afro-brasileiras na festa de São Benedito em Cuiabá : 2020-2023
Autor(es): Castrillon, Maria de Lourdes Fanaia
Orientador(a): Bertoloto, José Serafim
Membro da Banca: Bertoloto, José Serafim
Membro da Banca: Oliveira, Carlos Edinei de
Membro da Banca: Maciel, Cilene Maria Lima Antunes
Membro da Banca: Romancini, Sônia Regina
Membro da Banca: Siqueira, Aline Wendpap Nunes de
Resumo : A presente tese está inserida na linha de pesquisa Poéticas Contemporânea do Programa dos Estudos culturais (ECCO) da Universidade Federal de MT e compreende reflexões sobre “As Práticas culturais afro-brasileiras da festa de São Benedito de Cuiabá entre os anos de 2020/2023”. E entendendo que as práticas humanas e suas manifestações, como os conhecimentos, os costumes, as crenças, os valores, as artes, podem ser analisadas como representações simbólicas. A cultura não é determinada pela estrutura econômica, mas sim pelo processo criativo do homem que foge dos controles sociais e das normativas. A historiografia mato-grossense apresenta diversas pesquisas sobre a celebração de São Benedito, mas nesta abordagem o foco principal é a cultura afro- brasileira na festa do santo. Para tanto, o objetivo geral da pesquisa é evidenciar a cultura afro-brasileira na celebração do São Benedito em Cuiabá os modos de ser e de expressar identidades dos afrodescendentes que durante séculos ficaram às margens do processo histórico, e para isso os sujeitos construtores da cultura matogrossense ganham relevância nesta escrita científica qualitativa. Desta forma identifico: Diante de tantas estratégias excludentes e racistas e das relações de poder como a cultura afrobrasileira sobreviveu? Como os diferentes sujeitos com diversas práticas culturais experimentam a celebração do santo negro que ocorre no entorno da igreja do Rosário e capela de São Benedito? O que envolve a retomada pela demarcação de espaços? Quais são as estruturas de poder envolvidas? De um lado a estrutura eclesiástica e de outro a prática cultural do grupo afro-brasileiro. Outros objetivos compreendem: Apontar um panorama da cidade e a construção das práticas culturais afro-brasileiras espalhadas pelacidade convivendo com outras culturas, um processo de hibridação. Destacar a construção da devoção ao santo negro, às diversas mudanças que ocorreram na festa de São Benedito, e as relações de poder. Também é importante realçar a dança do Congoe a Capoeira, são performances que nem sempre são visadas como uma cultura ou uma arte relevante na sociedade Mato-grossense. Nos dias atuais as danças ainda permanecem fora do processo de aprendizados que possam ser compartilhados enquanto conhecimento cultural no meio social. Outro objetivo é evidenciar a Lavagem das Escadarias da Igreja do Rosário e capela de São Benedito de Cuiabá, que surgiu em 2017, é um acontecimento cultural capaz de provocar questionamentos no imaginário social, é uma performance inserida na tradicional celebração de São Benedito. A metodologia utilizada foi diversa e compreendem pesquisas: documental, bibliográfica, iconográfica, notícias midiáticas, entrevista aberta e pesquisa de campo com registros fotográficos e filomática em todas as celebrações festiva e religiosa. Pondera-se que os diversos aspectos da cultura afro-brasileira e seus rituais expressados na festa do santo podem ser valorizados mediante pesquisas, quando trazidos à luz do conhecimento juntamente com os protagonistas do grupo social afro-brasileiro, atores de suas identidades. Trata-se acima de tudo de uma história cultural.
Resumo em lingua estrangeira: ABSTRACT: This thesis is part of the Contemporary Poetics research line of the Cultural Studies Program (ECCO) at the Federal University of MT and comprises reflections on “Afro-Brazilian cultural practices of the São Benedito de Cuiabá festival between the years 2020/2023” . And understanding that human practices and their manifestations, such as knowledge, customs, beliefs, values, arts, can be analyzed as symbolic representations. Culture is not determined by the economic structure, but by the creative process of man that escapes social controls and regulations. The historiography of Mato Grosso presents several researches on the celebration of São Benedito, but in this approach the main focus is Afro-Brazilian culture in the saint's festival. To this end, the general objective of the research is to highlight Afro-Brazilian culture in the celebration of São Benedito in Cuiabá, the ways of being and expressing identities of Afro-descendants who for centuries remained on the margins of the historical process, and for this the subjects who build culture Mato Grosso gain relevance in this qualitative scientific writing. In this way I identify: In the face of so many exclusionary and racist strategies and power relations, how did Afro-Brazilian culture survive? How do different subjects with different cultural practices experience the celebration of the black saint that takes place around the Rosário church and São Benedito chapel? What does the resumption of space demarcation involve? What are the power structures involved? On the one hand the ecclesiastical structure and on the other the cultural practice of the Afro-Brazilian group. Other objectives include: Pointing out an overview of the city and the construction of Afro-Brazilian cultural practices spread throughout the city coexisting with other cultures, a process of hybridization. Highlight the construction of devotion to the black saint, the various changes that occurred on the feast of São Benedito, and power relations. It is also important to highlight Congo dance and Capoeira, these are performances that are not always seen as a culture or a relevant art in Mato Grosso society. Nowadays, dances still remain outside the learning process that can be shared as cultural knowledge in the social environment. Another objective is to highlight the Washing of the Stairs of the Igreja do Rosário and chapel of São Benedito de Cuiabá, which emerged in 2017, is a cultural event capable of provoking questions in the social imagination, it is a performance included in the traditional celebration of São Benedito. The methodology used was diverse and included research: documentary, bibliographic, iconographic, media news, open interviews and field research with photographic records and philomatics in all festive and religious celebrations. It is considered that the different aspects of Afro-Brazilian culture and its rituals expressed in the feast of the saint can be valued through research, when brought to the light of knowledge together with the protagonists of the Afro-Brazilian social group, actors of their identities. It is above all a cultural history.
RESUMEN: Esta tesis forma parte de la línea de investigación Poética Contemporánea del Programa de Estudios Culturales (ECCO) de la Universidad Federal de MT y comprende reflexiones sobre las “Prácticas culturales afrobrasileñas del festival de São Benedito de Cuiabá entre los años 2020/2023”. Y entendiendo que las prácticas humanas y sus manifestaciones, como conocimientos, costumbres, creencias, valores, artes, pueden analizarse como representaciones simbólicas. La cultura no está determinada por la estructura económica, sino por el proceso creativo del hombre que escapa a los controles y regulaciones sociales. La historiografía de Mato Grosso presenta varias investigaciones sobre la celebración de São Benedito, pero en este enfoque el foco principal es la cultura afrobrasileña en la fiesta del santo. Para ello, el objetivo general de la investigación es resaltar la cultura afrobrasileña en la celebración de São Benedito en Cuiabá, las formas de ser y expresar identidades de los afrodescendientes que durante siglos permanecieron al margen del proceso histórico, y por eso los sujetos que construyen la cultura Mato Grosso cobran relevancia en este escrito científico cualitativo. De esta manera identifico: Frente a tantas estrategias y relaciones de poder excluyentes y racistas?cómo sobrevivió la cultura afrobrasileña? Cómo viven diferentes sujetos con diferentes prácticas culturales la celebración del santo negro que se desarrolla en torno a la iglesia del Rosario y la capilla de São Benedito? Qué implica la reanudación de la demarcación espacial? ¿Cuáles son las estructuras de poder involucradas? Por un lado la estructura eclesiástica y por el otro la práctica cultural del grupo afrobrasileño. Otros objetivos incluyen: Señalar una visión general de la ciudad y la construcción de prácticas culturales afrobrasileñas diseminadas por la ciudad conviviendo con otras culturas, un proceso de hibridación. Destacar la construcción de la devoción al santo negro, los diversos cambios ocurridos en la fiesta de São Benedito y las relaciones de poder. También es importante mostrar danza Congo y Capoeira, son actuaciones que no siempre son Son vistos como una cultura o arte relevante en la sociedad de Mato Grosso. Hoy en día, las danzas aún permanecen fuera del proceso de aprendizaje que puede compartirse como conocimiento cultural en el entorno social. Otro objetivo es resaltar el Lavado de Escaleras de la Igreja do Rosário y capilla de São Benedito de Cuiabá, surgido en 2017, es un evento cultural capaz de provocar interrogantes en el imaginario social, es una performance incluida en la celebración tradicional. de São Benedito. La metodología utilizada fue diversa e incluyó investigaciones: documental, bibliográfica, iconográfica, periodística, entrevistas abiertas e investigación de campo con registros fotográficos y filomáticos en todas las celebraciones festivas y religiosas. Se considera que los diferentes aspectos de la cultura afrobrasileña y sus rituales expresados en la fiesta del santo pueden ser valorados a través de la investigación, cuando salen a la luz del conocimiento junto con los protagonistas del grupo social afrobrasileño, actores de su identidades. Es ante todo una historia cultural.
MUHTASARI: Tasnifu hii ni sehemu ya utafiti wa Ushairi wa Kisasa wa Mpango wa Mafunzo ya Kitamaduni (ECCO) katika Chuo Kikuu cha Shirikisho cha MT na inajumuisha tafakari kuhusu "mila ya kitamaduni ya Kiafrika-Brazili ya tamasha la São Benedito de Cuiabá kati ya miaka ya 2020/2023" . Na kuelewa kwamba mazoea ya binadamu na maonyesho yao, kama vile ujuzi, desturi, imani, maadili, sanaa, inaweza kuchambuliwa kama uwakilishi wa ishara. Utamaduni hauamuliwi na muundo wa kiuchumi, lakini kwa mchakato wa ubunifu wa mwanadamu unaoepuka udhibiti na kanuni za kijamii. Historia ya Mato Grosso inatoa tafiti kadhaa juu ya sherehe ya São Benedito, lakini katika mbinu hii lengo kuu ni utamaduni wa Afro-Brazil katika tamasha la mtakatifu. Kwa maana hii, lengo la jumla la utafiti ni kuangazia utamaduni wa Waafro-Brazili katika maadhimisho ya São Benedito huko Cuiabá, njia za kuwa na kuelezea utambulisho wa wazao wa Afro ambao kwa karne nyingi walibaki pembezoni mwa mchakato wa kihistoria, na. kwa hili wasomi wanaojenga utamaduni Mato Grosso wanapata umuhimu katika uandishi huu wa ubora wa kisayansi. Kwa njia hii ninatambua: Katika kukabiliana na mikakati mingi ya kutengwa na ubaguzi wa rangi na mahusiano ya madaraka, utamaduni wa Afro-Brazil ulidumu vipi? Je, masomo mbalimbali yenye desturi tofauti za kitamaduni hupitia vipi sherehe ya mtakatifu mweusi inayofanyika karibu na kanisa la Rosário na kanisa la São Benedito? Je, kuanza upya kwa uwekaji mipaka wa nafasi kunahusisha nini? Ni miundo gani ya nguvu inayohusika? Kwa upande mmoja muundo wa kikanisa na kwa upande mwingine mazoezi ya kitamaduni ya kundi la Afro-Brazilian. Malengo mengine ni pamoja na: Kuonyesha muhtasari wa jiji na ujenzi wa desturi za kitamaduni za Afro-Brazil zilizoenea katika jiji zima pamoja na tamaduni zingine, mchakato wa mseto. Angazia ujenzi wa ibada kwa mtakatifu mweusi, mabadiliko mbalimbali yaliyotokea kwenye sikukuu ya São Benedito, na mahusiano ya mamlaka. Pia ni muhimu kuonyesha ngoma ya Kongo na Capoeira, haya ni maonyesho ambayo si mara zote kuonekana kama utamaduni husika au sanaa katika Mato Grosso jamii. Siku hizi, densi bado zinasalia nje ya mchakato wa kujifunza ambao unaweza kushirikiwa kama maarifa ya kitamaduni katika mazingira ya kijamii. Kusudi lingine ni kuangazia Uoshaji wa Ngazi za Igreja do Rosário na kanisa la São Benedito de Cuiabá, ambalo liliibuka mnamo 2017, ni tukio la kitamaduni linaloweza kuibua maswali katika fikira za kijamii, ni maonyesho yaliyojumuishwa katika sherehe ya kitamaduni. ya São Benedito. Mbinu iliyotumika ilikuwa tofauti na ilijumuisha utafiti: hali halisi, bibliografia, picha, habari za vyombo vya habari, mahojiano ya wazi na utafiti wa nyanjani wenye rekodi za picha na falsafa katika sherehe zote za sherehe na kidini. Inazingatiwa kuwa nyanja tofauti za tamaduni ya Afro-Brazili na mila yake iliyoonyeshwa katika sikukuu ya mtakatifu inaweza kuthaminiwa kupitia utafiti, inapoletwa kwenye nuru ya maarifa pamoja na wahusika wakuu wa kikundi cha kijamii cha Afro-Brazil, waigizaji wao. vitambulisho. Juu ya yote ni historia ya kitamaduni.
Palavra-chave: São Benedito
Cultura afro-brasileira
Práticas culturais
Cuiabá
Palavra-chave em lingua estrangeira: São Benedito
Afro-brazilian culture
Cultural practices
Cuiabá
CNPq: CNPQ::LINGUISTICA, LETRAS E ARTES
Idioma: por
País: Brasil
Instituição: Universidade Federal de Mato Grosso
Sigla da instituição: UFMT CUC - Cuiabá
Departamento: Faculdade de Comunicação e Artes (FCA)
Programa: Programa de Pós-Graduação em Estudos de Cultura Contemporânea
Referência: CASTRILLON, Maria de Lourdes Fanaia. Práticas culturais afro-brasileiras na festa de São Benedito em Cuiabá: 2020-2023. 2024. 282 f. Tese (Doutorado em Estudos de Cultura Contemporânea) - Universidade Federal de Mato Grosso, Faculdade de Comunicação e Artes, Cuiabá, 2024.
Tipo de acesso: Acesso Aberto
URI: http://ri.ufmt.br/handle/1/6467
Data defesa documento: 4-Apr-2024
Aparece na(s) coleção(ções):CUC - FCA - ECCO - Teses de doutorado

Arquivos deste item:
Arquivo Descrição TamanhoFormato 
TESE_2024_Maria de Lourdes Fanaia Catrillon.pdf7.38 MBAdobe PDFVer/Abrir


Os itens no repositório estão protegidos por copyright, com todos os direitos reservados, salvo quando é indicado o contrário.